مقدمه
درختان پسته، از نظر سازگاری با خاک‌های شور و قلیایی، نسبت به سایر درختان خزان شونده، عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند. اما برای ارزیابی دقیق و حرفه‌ای مسائل و مشکلات شوری، نمی‌توان به راحتی تنها با مشاهده نمک‌های رسوبی روی سطح خاک یا اطراف قطره‌چکانه‌ها در آبیاری تحت فشار اقدام کرد. بنابراین، به منظور ارزیابی وضعیت شوری، نمونه‌برداری از خاک و آب به صورت دوره‌ای انجام شود. آریا پسته رفسنجان امروزه به بهترین شیوه نمونه برداری از باغ شمارا انحام میدهد.
شیوه‌های نمونه‌برداری در شناسایی و مدیریت مشکلات شوری در باغ‌های پسته دو فلسفه بنیادی وجود دارد:
1- نمونه‌برداری قبل از کشت و سپس نمونه‌برداری هر سال یا هر دو سال یک بار از خاک و آب.
این رویکرد زمانی اجرا می‌شود که کیفیت آب و خاک در منطقه مورد مطالعه با شرایط بحرانی روبرو باشد و قصد افزایش سطح زیر کشت را داریم.
2- نمونه‌برداری و تجزیه غیرمکرر خاک و آب.
در نواحی که خاک و آب عمدتاً یکنواخت بوده و از کیفیت خوبی برخوردار باشند و محصولات قبلی کشته شده هیچگونه علائم سمیت را نشان نداده باشند، نمونه‌برداری خاک و آب فقط زمانی الزم است که مشکل در خاک بعد از کشت ایجاد شود و یا منبع تامین آب تغییر یافته باشد.
صرفنظر از اینکه از چه شیوه‌هایی جهت نمونه‌برداری آب و خاک استفاده شود، نمونه‌برداری خاک و آب باید نماینده منطقه باشد تا نتایج تجزیه کاربردی، مورد اعتماد و معتبر باشند. اگر نمونه خاک نماینده منطقه نباشد، نتایج حاصله هم هزینه‌بر بوده و هم باعث تفسیر اشتباه می‌گردد.
نمونه برداری خاک و آب در باغات پسته
نمونه برداری از خاک باغ پسته
شوری خاک در یک باغ پسته می‌تواند به طور قابل مالحظه‌ای متغیر باشد. بنابراین، باید حداقل یک نمونه خاک مرکب (composite sample) برای اعماق مختلف در هر منطقه در مورد باغ‌هایی که دارای یک نوع خاک مشابه هستند، گرفته شود. برای مزارع کشاورزی یکنواخت، حداقل یک نمونه ترکیبی برای هر ۱۰-۱۵ هکتار نیاز است. ابتدا باید یک چاله به عمق حدود دو متر در خاک حفر نمود تا ارزیابی چشمی از وضعیت زهکشی خاک و وجود الیه‌های سخت در خاک که مانع آبشویی در خاک می‌شوند، انجام شود. سپس در صورت یکنواخت بودن خاک، از ۶ تا ۱۲ نقطه تا عمق ۱۲۰ سانتیمتر نمونه‌برداری از عمق‌های مختلف (مثلاً ۰-۳۰، ۳۰-۶۰، ۶۰-۹۰ و ۹۰-۱۲۰ سانتیمتری) برداشته و نمونه‌های مربوط به هر عمق را با هم مخلوط می‌کنیم. در نتیجه، چهار نمونه خاک برای منطقه مورد مطالعه خواهیم داشت. بعد از کشت درختان، باید حداقل هر چند سال یکبار در یک زمان مشخص و یکسان نمونه خاک گرفته شود تا ارزیابی از وضعیت شوری خاک و در صورت لزوم مدیریت مواد اصلاح کننده خاک (soil amendments) انجام شود. بسته به روش آبیاری، محل نمونه‌برداری متفاوت خواهد بود. در شرایط آبیاری غرقابی، باید نمونه‌برداری در
فاصله ۱-۵/۳ متری از ردیف‌های درخت کاری شده باشد. در آبیاری تحت فشار، باید نمونه از نزدیکی قطره‌چکانها انجام شود به نحوی که دو سوم نمونه ترکیبی مربوط به مرکز محل خیس شدن و یک سوم مربوط به حاشیه‌ها و اطراف محل خیس شدن خاک باشد. به این دلیل است که نمک‌ها تمایل دارند که در حاشیه‌ها تجمع پیدا کنند. بسته به بافت خاک، توزیع شوری در خاک متفاوت خواهد بود. در خاک‌های لوم شنی (sandy loam) نسبت به خاک‌های لوم سیلتی (silty loam) و لوم رسی (clay loam) میزان شوری کمتر می‌باشد، زیرا خاک‌های لوم شنی نفوذپذیری بیشتری داشته و آبشویی در این خاک‌ها بهتر انجام می‌شود.
نمونه برداری خاک و آب در باغات پسته
نمونه برداری آب باغ پسته
نمونه‌برداری آب آبیاری برای ارزیابی شوری خیلی ساده‌تر از نمونه‌برداری خاک می‌باشد. ابتدا یک ظرف پلاستیکی را با آبی که می‌خواهید نمونه برداری کنید، کاملاً بشویید و سپس ظرف را از آب آبیاری پر کنید (ظرف نمونه‌برداری دارای گنجایش 100 تا 500 میلی‌لیتر می‌باشد). پر کردن ظرف باعث می‌شود که هوا در ظرف وجود نداشته باشد و احتمال رسوب‌گذاری کربنات کلسیم افزایش پیدا نماید.
قبل از نمونه‌برداری از یک چاه آب، اجازه دهید که پمپ آب حداقل 30 دقیقه کار کند و در مواردی که شوری آب آبیاری بیش از 5/1 دسی‌زیمنسبر متر می‌باشد، این زمان باید 2 تا 4 ساعت در نظر گرفته شود. این زمان باعث می‌شود که شوری آب حالت ثابتی داشته باشد. در صورتی که تغییرات شوری آب آبیاری در طول سال کمتر از 20 درصد باشد، هر سه سال یک نمونه آب کفایت می‌کند. اگر عمق سفره آب زیرزمینی در طول سال تغییرات قابل‌مالحظه‌ای دارد و تغییرات شوری نمونه‌های آب گرفته شده از چاه بیش از 20 درصد باشد، باید به وسیله‌ی یک هدایت‌سنج دستی شوری آب هر 4 تا 8 هفته کنترل شود.
در صورت امکان، نمونه آب همان روز به آزمایشگاه ارسال شود. در غیر این صورت، به منظور کاهش تغییرات شوری، آب آبیاری نمونه
برداری شده را در یخچال نگهداری نمایید. نگهداری نمونه در دمایاتاق باعث می‌شود که کلسیم و بیکربنات واکنش داده و رسوب کنند و در نتیجه شوری آب آبیاری کاهش پیدا کند.
قرائت گزارش‌های تجزیه‌های آزمایشگاهی (reading laboratory analytical reports) آنالیز نمونه آب آبیاری یا عصاره اشباع خاک (عمومی‌ترین روش آنالیز شوری خاک در خاک‌های قلیایی) میزان نمک‌های محلول را نشان میدهد. اندازه‌گیری‌هایی که به‌طور معمول در یک گزارش تجزیه‌های مرتبط با آب آبیاری
